öğrenme ve öğretme süreçleri 23.konu başlığı Reyhan Taşdemir

23.ÖĞRETİM STRATEJİLERİ

1)SUNUŞ YOLUYLA ÖĞRETİM–ANLAMLI ÖĞRENME (AUSUBEL)

Temel Özellikleri: Öğretmen merkezli bir stratejidir. İçerik, öğretmen tarafından anlamlı bir yapı bütünlüğüne getirilerek genelden özele doğru (TÜMDENGELİM) hiyerarşik bir sıra ile sunulur. Öğretmen dersin başında öğreteceği konunun ana temasını söyler ve konuyu öğrencilere basamak basamak anlatır ve öğrenci daha dersin başında neyi öğreneceğini bilir. Eğer bilgiler iyi düzenlenmişse az zamanda çok bilgi kazandırılabilir. Bu yöntem daha çok kavramların ve soyut konuların öğrenimini sağladığı için ilköğretim 5. sınıftan itibaren kullanılır ve ardışıklılık , aşamalılık, bilinenden bilinmeyene ilkelerine uygun hareket edilir. Bu nedenle yeni konuların önceki konularla ilişkilendirilmesi ve önceki öğrenilenlerin tam olarak öğrenilmesi gerekir. Önceki öğrenmelerle yeni öğrenmelerin ilişkilendirilmesi amacıyla ön örgütleyici – organize ediciler (kavram haritaları, grafik, şema) kullanılır.

Uygulama aşamaları:

1. Ön organize ediciler kullanılır (Öğrenci öğrenmeye hazır hâle getirilir.).

2. Konu tümdengelim yöntemiyle sunulur (Kavram, ilke, bilgi birimi sunulur.)

3. Farklı örneklerle, ilke ve kavramlarla öğrencilerin bilişsel süreçleri aktif hâle getirilir (Öğretmen olumlu – olumsuz örnekler sunar, öğrenci öğretmenin verdiği örnekleri açıklar ve öğrenciler kendi farklı örneklerini verirler.).

4. Sunulan bilgiler özetlenir.

DİKKAT !!! Sunuş yolu öğrenmede öğretmen – öğrenci etkileşimi yoğundur çünkü bu stratejide anlatımın yanında soru – cevap, tartışma teknikleri de kullanılır. Öğrenci aktivitesi düşüktür.

YARARLARI:

Kısa sürede çok bilgi aktarılır. Zamanın kısıtlı olduğu durumlarda kullanılır.

Kalabalık sınıflar için idealdir. Zor, soyut ve karmaşık konuların öğretiminde kullanılır. Öğrencilerin ön bilgileri yeterli olmadığı durumlarda etkili olur.

Dersin girişinde, özetlenmesinde, tekrarında kullanılır.

SINIRLILIKLARI:

Sadece bilgi düzeyinde hedeflerin öğretiminde kullanılır. Üst düzey hedeflerde kullanılmaz. Öğrenci aktivitesi düşüktür. Ezber öğrenmeler gerçekleşebilir.

Sıkıcı olabilir. Öğrencilerden dönüt almak zor olduğundan hataların düzeltilmesine imkân olmayabilir.

2)BULUŞ YOLUYLA ÖĞRETİM – ÖRNEK KURAL (BRUNER)

Temel Özellikleri: Bruner’e göre öğrenci, bilgiye kendisi ulaşmalı ve bilgiyi keşfetmelidir. Merkezinde öğrenci vardır, kural ya da bilgi yapısını keşfeden öğrencidir. Öğrenci örnekleri inceler, deney yapar; ilke, tanım ve genellemelere kendisi ulaşır. TÜMEVARIM yöntemi kullanılır. (Tümevarım yöntemi, olay ve olgulardan hareket ederek sonuca ulaşma yoludur.) Daha çok kavrama düzeyindeki hedeflere uygundur.

Bu yaklaşımda öğretmen öğrencilerin merak duygusunu uyandıracak bir problemle derse başlar. Öğretmen öğrenciyi buluşa götürmede gerektiğinde İPUCU VE DÖNÜTLER verir. Bu yaklaşım; öğrencinin belli bir problemle ilgili verileri toplayıp analiz ederek sonuca ulaşmayı sağlayan bir yaklaşımdır. Bu yaklaşımın en önemli özelliği öğrencinin öğrenme güdüsünü artırmasıdır.

Buluş yoluyla öğretimde öğretmenin görevi sunmak değil, daha çok öğrencilere bilgileri buldurmak ve rehberlik ederek, yönlendirerek, deneyimler yaşatarak öğrencilerin bilgilere, genellemelere ve ilkelere ulaşmasına yardım etmektir. ((ÖĞRETMEN DERSİN BAŞINDA ÇÖZÜMÜ YA DA SONUCU VERMEZ. ÇÖZÜME YA DA SONUCA GİDEN ÖĞRENCİDİR.))

O nedenle Bruner, öğrencinin sezgisel düşünmesini beslemek için tam olmayan kanıtlarla tahminde bulunmasını ve daha sonra da bu tahminlerini sistemli araştırma yaparak test etmesini önermektedir. Örneğin Karadeniz Bölgesi ile ilgili temel bilgileri öğrendikten sonra öğrenciye eski bir harita gösterilebilir ve öğrencinin Karadeniz’deki bu limanlardan hangisinin en önemli liman hâline gelmiş olabileceği konusundaki tahminleri alınır. Daha sonra da öğrenci bu tahminlerinin doğru olup olmadığını bilimsel olarak araştırabilir.

UYGULAMA AŞAMALARI:

1.Öğretmenin örnekleri sunması

2.Öğrencilerin örnekleri açıklaması

3.Öğretmenin ek örnekler vermesi

4.Öğrencilerin ek örnekleri açıklaması

5.Öğretmenin örnekleri ve zıt örnekleri (örnek olmayan durumları) vermesi

6.Öğrencilerin bu zıt örneklerle karşılaştırma yapması

7.Öğretmenin öğrencilerin belirlediği ilkeleri ve özellikleri açıklaması, tamamlaması

8.Öğrencilerin ilke ve genellemelere ulaşması ve tanımı yapması

9)Öğrencilerin ek örnekler vermesi

YARARLARI: Yaparak yaşayarak öğrenmeyi sağladığından kalıcı öğrenmeyi sağlar. Üst düzey düşünme becerilerini geliştirir.

SINIRLILIKLARI: Zaman alır. Maliyeti yüksektir. Ön bilgiler yoksa amacına ulaşmaz. Karmaşık bazı konularda sonuca ulaşmayabilir. Olgu öğretiminde etkili değildir.

3)ARAŞTIRMA-İNCELEME YOLUYLA ÖĞRETİM STRATEJİSİ (J.DEWEY)

Öğrenci merkezli bir stratejidir. Öğrenci etkinliklerine dayalı bir problem çözme sürecidir.

Öğretmenin görevi: Uygun araştırma problemlerini belirlemektir. Bu problemler;

1-Gerçek hayatta karşılaşılabilecek problemler olmalı,

2)Merak uyandırmalı,

3)Birden çok çözümü olmalıdır.

Tümevarım ve tümdengelim yöntemleri kullanılır. Buluş yoluyla öğretim stratejisinde olduğu gibi öğretmen bir rehber konumundadır. Bu stratejide ele alınan problemlerin gerçek hayatta karşılaşılan problem durumları olması gerekir. Bu stratejide öğretim, öğrenci etkinliklerine dayalı bir problem çözme sürecidir. Amaç, içeriğin aktarılması değil, öğrencilerin araştırma ve problem çözme yönteminin farkında olması ve onu gerektiğinde kullanmasıdır.

Üst düzeyli zihinsel süreçlerin (uygulama, analiz, sentez) geliştirilmesinde en etkili stratejilerden birisidir. Bu strateji sadece sınıf içerisinde değil aynı zamanda laboratuvar, atölye ve okul dışı doğal ortamlarda kullanılabilir.

STRATEJİNİN UYGULANMASI:

Problemi hissetme

Problemi tanımlama

Problemle ilgili bilgilerin toplanması

Problemle ilgili hipotezler kurma

Veri toplama (problemin çözümü için)

Hipotezleri test etme (Doğru-yanlış)

Problemin çözümü

Sonucu raporlaştırma

YARARLARI: Öğrencilerin bilimsel, problem çözme, yaratıcı, eleştirel gibi üst düzey düşünme becerisini kazanmalarını sağlar, Üst düzey hedeflerde kullanılır. İletişim, sorumluk alma, kaynaklara ulaşma becerisi kazandırır.
SINIRLILIKLARI: Maliyeti yüksek, zaman alır, kalabalık sınıflarda uygulanması zor, ön koşul öğrenmeleri eksik olan öğrencilerde uygulanması zor, her yaş ve her hedef düzeyi için uygun değildir; öğretmen sınıf yönetiminde zorluk yaşayabilir.

4)TAM ÖĞRENME STRATEJİSİ (YAKLAŞIMI) ( BLOOM)

Temel Özellikleri: Bilgi birimleri ünitelere ayrılmıştır ve bir ünite tam olarak öğrenilmeden diğerine geçilmez.

Tam öğrenme modeli, her okulda ve sınıfta hızlı öğrenen ve öğrenemeyen öğrencilerin bulunduğunu; her öğrencinin hazırbulunuşluk düzeyine göre öğretimin yapılmasını, her öğrenciye ihtiyacı olan ek öğretim zamanı ve nitelikli öğretme hizmeti (ipucu, katılım, pekiştireç, dönüt) sağlanırsa her öğrencinin öğrenebileceğini ve okulda tüm öğrencilerin başarılı olacağını savunur. (Öğrenemeyen öğrenci yoktur, öğretemeyen öğretmen vardır)

DEĞİŞTİRİLMEZ ÖZELLİKLER: zekâ, genel yetenek, öğrencilerin kişilik özellikleri, ailenin sosyoekonomik statüsü

DEĞİŞTİRİLEN ÖZELLİKLER: ön öğrenmeler, derse karşı ilgi, tutum, başarı inancı, ipucu, pekiştireç, dönüt, araç gereç ve zaman gibi değiştirilebilir ögeler zenginleştirilerek etkili öğrenme sağlanabilir. Okullar öğrencilerin değiştirilemez özelliklerini değil, değiştirilebilir özelliklerini geliştirerek öğrenmeyi sağlamalıdır.

Her ünite sonunda izleme testi (formatif) uygulanır.

Bloom eğitimdeki normal dağılım eğrisini reddeder, sola çarpık bir grafik oluşmasını kabul eder. %90’‘ın dışında kalan öğrencilerin de önemsenmesi gerektiğini, onların da tam öğrenmelerinin sağlanması gerektiğini savunur. Bu bağlamda öğretmene büyük görev düşmektedir (%95-100’ü amaçlar).

Tam öğrenmenin 3 değişkeni vardır: öğrenci nitelikleri, öğretim hizmetinin niteliği, öğrenme ürünleri. Öğrenci nitelikleri ve öğretim hizmetleri, öğrenme ürünlerini etkiler.

Tam Öğrenme Yaklaşımının Uygulama Basamakları:

*Öğrenme birimlerinin üniteler şeklinde belirlenmesi

*Ünitenin hedef-davranışlarının ve ulaşılacak hedef-davranış standardının belirlenmesi (%70)

*Ön koşul öğrenme düzeyinin belirlenmesi varsa eksikliklerin giderilmesi

*Öğretim ünitesinin işlenmesine geçilmesi (Etkinlikler düzenlenir.)

*Ünite ya da konunun öğretimi bittikten sonra izlemeye dönük değerlendirmenin (ünite, izleme testi) yapılması (formatif değerlendirme)

*İstenilen öğrenme standardına (%70) ulaşmayan öğrenciler için tamamlayıcı ek öğretim etkinliklerinin yürütülmesi

*Öğrenme düzeyi iyi olan öğrenciler için zenginleştirilmiş öğretim etkinlikleri

*Sınıftaki tüm öğrencilerin istenen öğrenme standardına ulaşmasından sonra bir sonraki üniteye geçilmesi

*Birkaç ünite işlendikten sonra summatif değerlendirme yapılması, öğrencilerin öğrenme düzeyinin belirlenmesi

Tam öğrenmeyi Tamamlayıcı Öğretim Etkinlikleri:

🡪 Öğretmen veya özel öğretici tarafından bire bir eğitim (özel ders), küçük gruplarla öğretim; okulda, evde ek öğretim (ödev)
🡪 Programlı öğretim, tekrar (farklı yöntem ve tekniklerle) kaynak ve yardımcı kitaplarla öğretim

🡪 Eğitsel oyunlarla öğretim, bilgisayarlı öğretim

Tam öğrenmenin 3 temel değişkeni vardır. Bunların yerine getirilmesi gerekir.

1)Öğrenci Niteliği (GİRİŞ) * Bilişsel giriş davranışları * Duyuşsal giriş davranışları

bağımsız

değişken

2)Öğretim Hizmetinin Niteliği (GELİŞME) * Pekiştirme * İpucu *Dönüt-Düzeltme *Etkin Katılım

3)Öğrenme Ürünleri (SONUÇ) *Bilişsel *Duyuşsal bağımlı değişken

Öğrenci Niteliği: Öğrencinin sürecin başında taşıması gereken özelliklerdir.

Bilişsel Giriş Davranışları (Daha önce öğrenilmesi gereken)

*Bilgi, beceri ve yetenekler

*Ön koşul bilgiler

*Sözel ve işitsel yetenekler

*Okuduğunu anlama

*Dinleme becerisi

*Problem çözme becerisi

Duyuşsal Giriş Davranışları:

Öğrencinin öğrenme ünitesine karşı; *İlgisi *Tutumu *Akademik öz güveni (benlik)

Öğretim Hizmetinin Niteliği:

Öğretim hizmetinin niteliğini büyük ölçüde dört öge belirlemektedir. Bunlar: ipuçları, öğrenci katılımı, pekiştirme ve geri bildirim (dönüt) ve düzeltmedir.

İpucu: Öğrenciyi harekete geçiren, istenilen davranışın yapılmasına yardımcı olan mesajlardır.Hedefe ulaşmada yol gösterir (soru sorma, açıklama, örnekleme, modeller, gerçek varlıklar, ses tonu, jest ve mimikler, harita, şemalar, grafikler…). Ör. Türkiye’nin en büyük gölü hangisidir (Hani canavarı olan) (Türkiye’nin doğusunda bir yer) gibi…

Öğrenci Katılımı: Öğretmen sınıf içi öğretim etkinliklerini düzenlemede öğrencileri aktif kılmak ve öğretim merkezli öğretim yapmak için etkinlikleri öğrencilerle birlikte planlamalı ve uygulamalı, bununla birlikte öğretim sürecinde hedeflerden ve içerikten çok yöntem ve tekniklere odaklanmalıdır.

Pekiştirme: Bir davranışın ortaya çıkma olasılığını artıran uyarıcılara “pekiştireç” denir. Öğrenme sırasında,
öğrencinin gösterdiği olumlu davranıştan sonra öğretmen pekiştireç verirse (aferin, çok güzel, gülümseme, alkış) o davranış kalıcı olur.

Dönüt-Düzeltme (Geri Bildirim): Dönüt, öğrenciye yaptığı bir davranışın sonucu ile ilgili bilgi vermektir. Düzeltme ise yanlışların ve öğrenme eksikliklerinin giderilmesi işlemidir. Öğretmenin “doğru, yanlış, eksik” demesi öğrenci için dönüttür önemli yönü, öğrencilere yapmış oldukları davranışların düzeyi hakkında bilgi vermesi ve gerekli uyarı ve düzeltmelerin zamanında yapılmasıdır.

Dönüt ve düzeltme, bir sınıftaki öğretim hizmetinin niteliğini ve öğrenme düzeyini belirleyen en önemli öge olarak kabul edilir.Dönüt ve düzeltme, öğretimin bireyselleştirilmesi anlamında her öğrencinin düzeyi ile ilgili net sonuçlar verir.

Öğrenme Ürünleri:

-Öğrenme düzeyini (iyi, orta, kötü)

-Öğrenme çeşidini (bilişsel, duyuşsal, psikomotor)

-Öğrenme hızını (hızlı, yavaş)

-Duyuşsal ürünleri (kendine güven, güdü)

-Bilişsel ürünleri (kavrama, analiz, sentez, değerlendirme) kapsamaktadır.

Değerlendirme ve Tartışma Soruları

Öğretim stratejileri nelerdir? Örneklerle açıklayınız.

Tam öğrenme stratejisinin üç temel değişkeni nedir?