TEST GELİŞTİRME VE MADDE / SORU TÜRLERİ

Hazırlayan: (Sevim Yeşilpınar)

TEST TÜRLERİ

TEST GELİŞTİRME:

Öğretmenler açısından sınıf içi ölçme ve değerlendirmelerde uygulanması daha olanaklı bir test planı şu şekilde yapılabilir:

1. Sınavın amacının belirlenmesi (puanların hangi amaçlarla kullanılacağı)

2. Sınavda yoklanacak davranışların belirlenmesi

3. Sınavın kapsayacağı konuların listelenmesi

4. Okulun takviminin ve sonuçların kullanılacağı zamanın dikkate alındığı bir sınav gününün belirlenmesi

5. Bir ders saatine uygulanabilecek uzunlukta bir sınav süresinin belirlenmesi,

6. Belirtke tablosunun hazırlanması

7. Soru/madde türlerinin belirlenmesi. Soru/madde türleri sınavda kullanılacak davranışlara göre belirlenir. Bir sınavda tek bir soru/madde türü kullanılabileceği gibi birden fazla da kullanılabilir

8. Soru/madde sayısının belirlenmesi

9. Sınav süresinin belirlenmesi

10. Sınavda kullanılacak soruların/maddelerin “ortalama güçlüğünün” ve “güçlük dağılımının” belirlenmesi

11. Soruların/maddelerin yazımında, redaksiyonunda ve teste alınacak soruların/maddelerin seçiminde izlenecek yolun belirlenmesi

12. Cevap anahtarının ve puanlama yönteminin belirlenmesi

13. Ölçme aracını yazma ve çoğaltma yönteminin belirlenmesi

14. Sınavın uygulanma kurallarının belirlenmesi (yönerge yazılması)

15. Sınavın uygulanması

16. Test ve madde istatistiklerinin hesaplanması

BAŞARININ ÖLÇÜLMESİNDE YÖNTEMLER

Şekil 13: Geleneksel yöntemler (Madde / soru türleri)

Şekil 12: Ölçme araç ve yöntemleri

GELENEKSEL ÖLÇME YÖNTEMLERİ

1. DOĞRU-YANLIŞ MADDELERİ

Çoktan seçmeli madde türünden sonra en çok kullanılan ikinci madde tipidir. Genellikle öğrencinin bilimsel gerçekleri, tarihî olayları, kesin yargıları tanıması ve hatırlaması; olguları ve gerçekleri kişisel yargı ve görüşlerden ayırt etmesi ölçülmek istendiğinde kullanışlıdır.

Avantajları: a. Hazırlaması, uygulaması ve puanlaması kolay, diğer bir ifadeyle kullanışlıdır. b. Soru sayısı artırılabilir. c. Sistematik hata karışma olasılığı pek yoktur.

Dezavantajları: a. Şans başarısı olasılığı yüksektir. b. İyi yazılmazsa genellikle üst düzey bilişsel özellikleri ölçemez. c. Öğrenme eksiklerini belirleyemez. d. Yanlış üzerinden öğretim yapılmaz.

Doğru-Yanlış Maddeleri Yazım Kuralları:

Ø Her madde tek ve belirli bir fikri belirtmelidir. Özellikle aynı maddede biri doğru, öteki yanlış iki fikir ifade etmekten kaçınılmalıdır.

Ø Doğru yanlış maddesi, kesinlikle doğru ya da kesinlikle yanlış olmalıdır. Maddenin doğruluğu ya da yanlışlığı, başka bir açıklamaya gerek kalmadan belirlenebilmelidir.

Ø Bir maddenin yanlışlığı önemsiz bir ayrıntıda ya da aldatıcı bir noktada olmamalıdır. Bir yargı temelden yanlış olmalıdır.

Ø İyi kurgulandığı takdirde doğru-yanlış maddeleri ile üst düzey öğrenmeler de yoklanabilir.

Ø Doğru-yanlış maddeleri aynı kapsamdan geliyorsa ortak bir soru kökü altında birleştirilebilir.

Ø İpucu vermekten kaçınmak gerekir. Özellikle “asla, daima, hiçbiri, tümü” vb. ifadelerin yanlış olma olasılığı yüksektir. Öte yandan “genellikle, çoğunlukla, bazen, zaman zaman, sıklıkla” vb. ifadelerin de doğru olma olasılığı yine yüksektir.

Ø Üst düzey becerileri yoklamak için tablo, grafik, harita ya da okuma parçası gibi bir öncülün kullanılması önerilir.

2-EŞLEŞTİRME MADDELERİ:

Avantajları: a. Hazırlaması, uygulaması ve puanlaması kolay, diğer bir ifadeylekullanışlıdır. b. Soru sayısı artırılabilir. c. Sistematik hata karışma olasılığı pek yoktur.

Dezavantajları: a. Şans başarısı olasılığı yüksektir. b. İyi yazılmazsa genellikle üst düzey bilişsel özellikleri ölçemez.

Eşleştirme Maddeleri Yazım Kuralları:

ØHer eşleştirme soru grubunda yönerge/açıklama yazılmalıdır.

ØSeçeneklerin kullanılıp kullanılmayacağı, birden fazla kez kullanma durumu belirtilmelidir.

ØOkul öncesinde, özel eğitimde eşleştirme şekillerle ya da resimlerle / fotoğraflarla yapılabilir.

ØBir eşleştirme maddesinde yer alan öncüller ile seçeneklerin her biri benzeşik (homojen) ögelerden oluşmalıdır. Diğer bir ifadeyle aynı kapsamdan gelmelidir. Uzun ifadeler öncül olarak kullanılmalı

ØBir eşleştirmeli maddeler grubundaki madde sayısı, en az 6, en çok 15 olmalıdır.

ØMaddelerin tümü aynı sayfada bulunmalıdır. Aksi hâlde cevabın seçimini güçleştirir.

ØCevapların seçileceği sütun, bir kelime listesi ise alfabetik sıraya göre düzenlenmelidir.

3- ÇOKTAN SEÇMELİ MADDELER:

Çoktan Seçmeli Maddelerin Özellikleri:

ØHazırlanması zor ancak puanlaması kolaydır.

ØPuanlama objektiftir.

ØÜst düzey bilişsel becerilerle ilgili madde yazmak zordur.

ØDoğru cevabı içinde barındırması nedeniyle sentez düzeyinde soru sormak olanaklı değildir.

ØÇok sayıda soru sorulabilir.

ØSistematik hata karışma ihtimali çok düşüktür.

ØÇeldirme mantığı temellidir.

Çoktan Seçmeli Madde Yazım Kuralları:

Gereksiz görsel kullanılmamasına da özen gösterilmelidir. Madde kökünde gereksiz yere sözcük kullanılmamalıdır. Seçeneklerde gereksiz sözcük tekrarından kaçınılmalıdır.
Bir maddenin doğru yanıtı, başka bir maddenin kökünde ya da seçeneklerinde bulunmamalıdır.
Birbirinin tam zıttı olan durumların seçeneklerde verilmesi çoğunlukla uygun değildir.
Seçenekler yazılırken anlamca birbirini içeren / kapsayan ifadelerin kullanılmamasına dikkat edilmelidir. Seçeneklerin uzunlukları birbirine eşit olmalıdır.
Doğru cevaplar teste dağıtılırken dikkat edilmeli, doğru cevapların bir örüntü göstermemesisağlanmalıdır. “Hepsi” ve “hiçbiri” bir seçenek olarak kullanılmamalıdır.
Çoktan seçmeli maddelerde seçenek sayısı genellikle 4 ya da 5 olsa da seçenek sayısını belirleyen temel faktör öğrencinin içinde olduğu gelişim dönemidir. Lise ve daha üstü öğretim düzeylerinde 5, ortaokul düzeyinde 4 ve ilkokul düzeyinde 3 seçenek kullanılabilir.

AÇIK UÇLU SORULAR

1. ESSAY (YAZILI YOKLAMA):

Avantajı: Öğrencinin yalnızca sahip olduğu bilgiyi değil, aynı zamanda zihnininnasıl işlediğini anlama olanağı sağlar.

Dezavantajı: Öğrenci sınırlı bir bilgiye sahipse soruyla ilgisi olmayan, aklına estiği gibi uzun cevaplar yazabilir.

Sınırsız cevap özgürlüğü, anlatım becerisi iyi olan öğrencilere bir avantaj sağlayabilir.

Bu sınav türü, dünyada en eski ve günümüzde de öğretmenlerin hâlâ en çok tercih ettiği testlerden biridir. Bunun iki nedeni vardır: a. Hazırlaması kolaydır. b. Üst düzey bilişsel becerileri ölçmek için geleneksel yöntemler arasında en avantajlı yazılı test etme yoludur (Sentezde tek yol.).

ØYazma, problem çözme, bilgileri organize etme, analiz vb. özgün bir ürün ortaya koyma (yaratıcı düşünme), eleştirel düşünme, yeni durumlara beceriyi transfer etme, analitik düşünme, bilimsel düşünme, hipotez oluşturma ve neden-sonuç ilişkilerini açıklama, veri düzenleme, güçlü ve zayıf yönleri belirleme gibi becerileri ölçmek için çok kullanışlıdır.

ØÇok fazla soru sorulamaması bir dezavantajıdır.

Ø Puanlar aynı zamanda öğrencinin anlatım biçimini, yazı güzelliğini, bilgisini örgütleme biçimini de yansıtır.

ØBu ise ölçme sonuçlarındaki sistematik hata miktarını artırabilir.

Ø Puanlama öznelliği belki de en önemli dezavantajıdır.

“Essay”de Nesnelliği Artırma Yolları:

Ø Ayrıntılı bir cevap anahtarı çıkarılmalıdır.

ØBütüncül (holistik) ya da analitik rubrik hazırlanabilir.

2. KISA CEVAPLI SORULAR:

ØKısa cevaplı testler; öğrencinin bir sözcük, bir rakam, bir tarih ya da en çok bir cümle ile cevaplandırabileceği sorulardan oluşur.

ØEğer konu kapsamı bakımında homojen bir yapıda ise gruplandırılarak sorulması daha uygunolacaktır.

Ø Uzun cevap gerektiren sorularda olduğu gibi bu soru türünde de ayrıntılı bir cevap anahtarıhazırlanmalıdır.

Avantajları: a. Hazırlaması, uygulaması ve puanlaması kolay; diğer bir ifadeyle kullanışlıdır. b. Soru sayısı artırılabilir. c. Sistematik hata karışma olasılığı pek yoktur. İyi yazılmazsa genellikle üst düzey bilişsel özelliklerin ölçülememesi dezavantajıdır.

3. CÜMLE TAMAMLAMA SORULARI:

· Hazırlanması oldukça kolaydır.
· Cümleler ders kitabından aynen alınmamalı, öğretmen kendi sözcükleriyle soruları yenidenyazmalıdır.

Avantajları: a. Hazırlaması, uygulaması ve puanlaması kolay; diğer bir ifadeylekullanışlıdır. b. Sorusayısı artırılabilir. c. Sistematik hata karışma olasılığı pek yoktur. İyi yazılmazsa genellikle üst düzey bilişsel özelliklerin ölçülememesi dezavantajıdır.

Cümle Tamamlama Soruları Yazım Kuralları:

ØHer kısa cevap maddesi, yalnızca tek bir doğru cevabı olacak biçimde yapılandırılmalıdır.

ØBir maddenin ifadesinde, o maddenin cevabının bulunmasında işe yarayacak ipuçları vermekten kaçınılmalıdır.

ØCümlenin gramer yapısı bağlamında ipucu genellikle eklerle verilmektedir.

Øİlköğretimde cevapların ayrı bir cevap kâğıdına işaretletilmesi uygun görülmemektedir ancak ortaöğretimde bunun pek bir sakıncası bulunmamaktadır.

ØBir cümlede çok sayıda boşluk bırakılmamalı

1.SÖZLÜ YOKLAMA:

Sözlü sınavlar çok iyi organize edilse dahi ciddi bir ölçme hatası barındırma potansiyeline sahiptir. Sözlü yoklamalar özellikle dile dayalı becerilerin ölçülmesi için geleneksel yöntemler içindeki tek türdür. Örneğin sözlü anlatım, diksiyon, yabancı dil dersinde konuşma, solfej ve şarkı söyleme vb.

· Bireysel bir test olması nedeniyle tüm öğrencileri test etmek için gereken süre oldukçafazladır.

· Cevaplama çoğu zaman üzerinde düşünmeye ve tasarlamaya olanak olmadan verilir.

· Puanlama hemen yapılır. Bu ise cevabın doğruluğunun genel izlenimle yapılmasına neden olur.

· Öğretmenin ölçme sonucuna sistematik hata karıştırma olasılığı yükselir.

· Sözlü anlatım becerisi iyi olan bir öğrenci, iyi olmayan bir başka öğrenciden daha az biliyor olsa da yüksek puan alabilir.

· Öğrencinin kılık-kıyafeti, diksiyonu, hâl ve hareketleri puanlamaya artı ya da eksi yönde etki edebilir.

· Çok fazla soru sorulamayacağı için kapsam geçerliliği problemi olabilir.

Sözlü Yoklama Uygulama Kuralları:

· Cevap anahtarı hazırlanmalıdır.

· Sınavın yapılması aşamasında öğrencilerin kaygısını artıracak davranışlardan kaçınılmalıdır. Hazır bulunuşluluk artırılmalıdır.

· Puana ilişkin dönüt hemen verilmelidir.

· Puanlamada sistematik hata kaynaklarına karşı dikkatli olunmalıdır.

GENEL DEĞERLENDİRME

· Her madde / soru türünün avantajları olduğu gibi dezavantajları da vardır. Dezavantajları asgariye indirmenin yolu madde / soru çeşitlemesi yapmaktır ancak özellikle ilkokulda, çocukların gelişim süreçleri de dikkate alındığında, madde / soru çeşidi sayısını çok artırmamak gerekir.

· Geleneksel test etme yaklaşımları ürün odaklıdır. Eğitim sürecinde ürün elbette önemlidir ancak ürün kadar öğrencinin süreçte bilgiyi nasıl yapılandırdığının izlenmesi de beklenen ürünün ortaya konulabilmesi açısından çok önemlidir. Bu nedenle geleneksel ölçme yöntemleri, destekleyici yöntemlerle (alternative assessment) desteklenmelidir.

DESTEKLEYİCİ DEĞERLENDİRME YAKLAŞIMLARI

PORTFOLYO:

· Öğrencinin bir bütün olarak gelişim ve öğrenme süreci ile ürünlerini gösteren, aynı zamanda değerlendirilmesini de sağlayan sistemli ve amaçlı olarak oluşturulmuşdosyalardır.

· Portfolyolar ile amaçlanan, öğrenciyi çok yönlü olarak ve öğrencinin gelişimini bir süreç olarak izlemek ve değerlendirmektir.

· Öğrenciyi başarılı / başarısız olarak sınıflandırmayı sağlayan bir araç değildir.

· Öğrencilerin özelliklerini birbirleri ile karşılaştırmak amacıyla oluşturulmuş araçlar değildir. Öğrenci portfolyosunun kabaca iki türü vardır. Bunlar:

a. Süreci yansıtan portfolyolar: Öğrencinin öğrenme ve gelişim sürecini yansıtır.

b. Ürünü yansıtan portfolyolar: Öğrenme sürecinden çok bitmiş görevleri içerir.

Portfolyonun içeriği:

· Öğretmen kayıtları(gözlemler, anektod kayıtları)

· Öğrencinin çalışmaları

· Öğrencinin sözel ve psikomotor becerilerini gösteren teyp ve video kayıtları

· Öğrencinin kendi çalışmaları hakkındaki düşünceleri,günlükler

· Öğrencinin yazdığı mektuplar

Portfolyo Oluşturma Süreci

TOPLAMA:

1. Hangi çalışmaların toplanacağına ve hangi özelliklerin gözleneceğine karar verilmesi

2. Her öğrenci için sınıfta çalışmalarının toplanacağı ayrı bir kutu, dosya vb. oluşturulması

3. Her bir çalışmanın ve öğretmen kaydının üzerine tarih yazılması

SEÇME

1. Öğrenci seçimini kendi başına veya öğretmenin rehberliğinde yapabilir.

2. Portfolyonun türüne ve öğretmenin koyduğu koşullara bağlıdır.

a. Süreci yansıtan portfolyolarda öğretmenin belirlediği konuları / gelişim alanlarını yansıtan çalışmaların seçilen örnekleri.

b. Ürünü yansıtan portfolyolarda öğretmenin belirlediği konular ile ilgili ortaya çıkan ürünler arasından seçilenler yer alır.

YANSITMA:

Portfolyoyu herhangi bir çalışma dosyasından ayıran en önemli aşamadır. Bu aşamada öğrenci:

1. Portfolyosuna seçtiği her bir çalışmayı niçin seçtiğini açıklar.

2. Çalışmalarını yaparken geçirdiği süreci ve bu süreçte öğrendiklerini anlatır.

3. Kendi başarısını görür, bunu ifade eder ve değerlendirme sürecine katılır.

Yansıtma Soruları:

Bu çalışmayı nasıl yaptım?
Bu çalışmadan ne öğrendim?
Bu çalışmayı daha da geliştirebilir miyim? Nasıl?
Bana zor gelen bir çalışmam var mı? Varsa neden?
Bu çalışmayı portfolyoma neden koydum?

SONUÇ

Bu aşamada öğrenci “Bu çalışmayı niçin yaptık?” sorusunu yanıtlar.
Okulda yaptığı çalışmalarla öğrendikleri arasında somut bağlar kurar.
Tamamlanan portfolyo çalışmalarının öğrenci tarafından sınıf arkadaşları, öğretmeni ve ailesinden oluşan bir gruba sunumu yapılmalıdır.

PERFORMANS DEĞERLENDİRME

Şekil 16: Performans değerlendirme araç ve yöntemleri

1.ÖZ DEĞERLENDİRME (öğrenci değerlendirmesi): Öğrencinin belirli bir konuda (örneğin bir ürünü ortaya koymada gösterdiği performans vb.) kendi kendisini değerlendirmesine denir.

Öğrencilerin kendi özellikleriyle (yetenek, ilgi, beceri vb.) ilgili farkındalığının artmasını,zayıf ve güçlü yönlerini keşfetmesini sağlar.

Öz düzenleme becerisi artar.
Ölçütlü düşünme becerisi artar.
Öğrenme motivasyonunu artırır.

Öz Değerlendirmenin Olası Dezavantajları: a. Öğrencilerin kendi performanslarını değerlendirirken yanlı davranmaları söz konusu olabilir. b. Başlangıçta deneyimsizlik nedeniyle performansın değerlendirilmesinde yanılgılar olabilir.

2. AKRAN DEĞERLENDİRME (öğrenci değerlendirmesi) :Öğrencinin ortaya koyduğu performansa ilişkin arkadaşlarının değerlendirmesine denir.

Daha katılımcı, aktif bir eğitim ortamı sağlanabilir (Sorumluluk duygusu artar.).
Öğrencilerin eleştirel düşünme becerileri artar.
Öğretmen dışındaki bir kaynaktan dönüt almak öğrencinin performansını artırabilir.
Eleştiri kültürü (olumlu-olumsuz) gelişebilir.

Öğretmen değerlendirmeleri

1. RUBRİK (DERECELİ PUANLAMA ANAHTARI): Amaç, öğretmen tarafından ürünün genel izlenimle puanlamasındaki öznelliğini azaltmaktır. Rubrikler ikiye ayrılır: Bütüncül (Holistik) rubrik ve Analitik rubrik

· Rubrikler performans görevleriyle birlikte öğrenciye verilmelidir.

· Rubriklerin geliştirilmesi uzmanlık gerektirir. Rubrikler için geçerlilik ve güvenilirlik çalışmaları yapılmalıdır.

Analitik rubrik örneği(Maket Yapımı)

Bütüncül Rubrik Örneği (Maket Yapımı)

1. KONTROL LİSTELERİ:

Gözlenen performans ürününün ölçütlere uygunluğunu “evet-hayır”, “var-yok”, “gösterdi- göstermedi” vb. bir biçimde kategorik (1-0) olarak puanlama amacıyla kullanılan araçlardır.

Özellikle sergilenecek performans detaylı ve ardışık eylemler gerektirdiği zamanlarda kullanışlıdır.

Örneğin bir deneyin eyleme dökülmesi vb.

Pek çok işlem adımında oluşan performanstaki eksik adımları belirlemek için oldukça uygundur.

2. DERECELEME ÖLÇEKLERİ: Bu araçların kullanımında performansa dayalı işlemler ilk baştan sonuna kadar listelenir ve davranışın karşısına davranışın gösterilme derecesi en az üçlü [örneğin tam gösterildi (3), kısmen gösterildi (2) ve gösterilmedi (1)] bir biçimde derecelendirilir.

3. GÖZLEM FORMLARI: Özellikle fen derslerinde, meslek liselerinin somut performans ürünlerinin geliştirildiği vb. alanlar için oldukça uygundur. Gözlemler öğrenciler hakkında doğru ve hızlı bilgi elde edilmesini sağlar.

9-15. TEST GELİŞTİRME VE MADDE / SORU TÜRLERİ ( 7 video )